Sunday, December 20, 2015

είμαστε σχηματοποιημένοι και διαμορφωμένοι από αυτά που αγαπάμε - Συναισθηματική νοημοσύνη


«Πρόκειται για μια μο
Η συναισθηματική νοημοσύνη περικλείει την ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι με ακρίβεια, να εκτιμάς και να εκφράζεις το συναίσθημα, την ικανότητα να αναδύεις και να γεννάς συναισθήματα όταν αυτά βοηθούν τη σκέψη, την ικανότητα να καταλαβαίνεις το συναίσθημα και την συναισθηματική γνώση και την ικανότητα να ελέγχεις τα συναισθήματα ώστε να προωθείς τη συναισθηματική και διανοητική σου ανάπτυξη.
Η συναισθηματική αυτογνωσία, η ευαισθησία και οι διαχειριστικές ικανότητες είναι αυτές που μας βοηθούν να μεγιστοποιήσουμε την μακροπρόθεσμη ευτυχία και επιβίωσή μας…
Ο Γκαίτε είχε πει “είμαστε σχηματοποιημένοι και διαμορφωμένοι από αυτά που αγαπάμε“, και πιθανά η ευφυΐα είναι ένα “καλούπι” δοσμένο από την καρδιά. Μία ευφυΐα επικεντρωμένη στην καρδιά, είναι επικεντρωμένη στον Εαυτό και επομένως έχει μια υπεράνθρωπη και διαπροσωπική σύνδεση. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μια ουσιαστική κατανόηση των όσων μαθαίνουμε και όταν η μάθηση ριζωθεί στην καρδιά, καθώς και στο μυαλό, το μάθημα θα έχει μετατραπεί σε σοφία…
Οι γυναίκες θυμούνται καλύτερα τις στιγμές εκείνες της ζωής τους που έχουν επηρεαστεί συναισθηματικά επειδή ο εγκέφαλος τους είναι οργανωμένος να φυλάσσει στη μνήμη του τα έντονα συναισθήματα και αυτό λόγω της ύπαρξης ενός σημαντικού δεσμού μεταξύ της γνωσιακής συμπεριφοράς και της δομής του εγκεφάλου που δραστηριοποιείται όταν δέχεται ένα συναισθηματικό ερέθισμα…
Οι γυναίκες κινητοποιούν εννέα περιοχές του εγκεφάλου τους για να “απαθανατίσουν” το συναίσθημα ενώ οι άνδρες μόνο δύο. Και η αντίδραση των νευρώνων των γυναικών είναι επίσης μεγαλύτερη από αυτή των ανδρών, όλα αυτά αποτελούν και μια εξήγηση για το πώς η κατάθλιψη προσβάλλει περισσότερο τις γυναίκες αφού γι´ αυτές είναι πολύ εύκολο να ανακαλέσουν στη μνήμη τους επώδυνες στιγμές…
ρφή κοινωνικής νοημοσύνης που περιλαμβάνει την ικανότητα αναγνώρισης των δικών μας συναισθημάτων και των συναισθημάτων των άλλων, διάκρισης μεταξύ των συναισθημάτων και χρήσης της πληροφορίας (που απορρέει από τα συναισθήματα) για την καθοδήγηση της σκέψης και των πράξεων μας»
Η Συναισθηματική νοημοσύνη επεκτείνεται σε ικανότητες που καλύπτουν πέντε τομείς
* Αυτο-επίγνωση: Παρατήρηση του εαυτού μας και αναγνώριση των συναισθημάτων μας την στιγμή που δημιουργούνται.
* Έλεγχος συναισθημάτων: Έλεγχος των συναισθημάτων έτσι ώστε να είναι κατάλληλα κάθε στιγμή. Αναγνώριση του τι βρίσκεται πίσω από το συναίσθημα και εύρεση τρόπων αντιμετώπισης του άγχους, των φόβων, του θυμού.
* Κινητοποίηση του εαυτού: Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό. Διοχέτευση των συναισθημάτων για την εξυπηρέτηση ενός στόχου. Συναισθηματικός αυτο-έλεγχος με χαλιναγώγηση της παρορμητικότητας.
* Ενσυναίσθηση: Αναγνώριση των συναισθημάτων και των αναγκών των άλλων.
* Χειρισμός σχέσεων: Δεξιότητα χειρισμού των συναισθημάτων των άλλων. Ανάπτυξη κοινωνικής επάρκειας και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Mε απλά λόγια, θα πρέπει να αποκτήσουμε την αυτογνωσία μας, την ικανότητα δηλαδή να παρατηρούμε τα συναισθήματα καθώς γεννώνται…
Στην συνέχεια να τα διαχειριζόμαστε, να συνειδητοποιούμε τα “κρυφά δεδομένα” πίσω από το κάθε συναίσθημα και να βρίσκουμε τρόπο για τον έλεγχο των φόβων, του θυμού και της θλίψης μας…
Τέλος, να έχουμε την ευελιξία να αλλάζουμε το συναίσθημα προκειμένου να εξυπηρετήσει το σκοπό μας, μετατρέποντας, για παράδειγμα, την απογοήτευση σε πείσμα…
Κοινώς, να χρησιμοποιούμε το συναίσθημα ως όπλο…
και σε συνδυασμό με τον Δείκτη Νοημοσύνης, να κερδίζουμε σε κάθε περίπτωση…
σα να παίζουμε μία παρτίδα σκάκι, ξέροντας την κάθε κίνηση του αντιπάλου…
Συμπερασματικά, η Συναισθηματική νοημοσύνη είναι η αναγνώριση και εκτίμηση τόσο των δικών μας συναισθημάτων όσο και των συναισθημάτων των άλλων, η κατάλληλη ανταπόκριση σε αυτά και η αποτελεσματική εφαρμογή της ενέργειας των συναισθημάτων στην καθημερινή μας ζωή και την εργασία. Πρόσφατα άρχισε να αναγνωρίζεται η σημασία της ύπαρξης και ανάπτυξης μιας τέτοιας μορφής νοημοσύνης η οποία μπορεί να μας βοηθήσει να εξελιχθούμε, να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της ζωής (αντιμετώπιση άγχους, μοναξιάς, επιθετικότητας κλπ.) και να αλληλεπιδράσουμε επιτυχώς με άλλους ανθρώπους.
Κάποιες προτάσεις για την ανάπτυξη της ΣΝ είναι οι ακόλουθες:
1. Καλό είναι να χαρακτηρίζουμε τα συναισθήματά μας και όχι τους ανθρώπους και τις καταστάσεις (π.χ. «Νοιώθω πληγωμένος/η» αντί του «Είσαι αναίσθητος/η»).
2. Διαχωρισμός σκέψεων και συναισθημάτων (π.χ. Συναίσθημα: «Νοιώθω φοβισμένος/η», Σκέψη: «Νοιώθω ότι φοβάμαι»).
3. Να αναλάβουμε την ευθύνη των συναισθημάτων μας και της ευτυχίας μας. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από τους άλλους να μας κάνουν ευτυχισμένους.
4. Να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. Να αναγνωρίσουμε τους φόβους και τις επιθυμίες μας.
5. Να αναγνωρίσουμε και να σεβαστούμε τα συναισθήματα των άλλων.
6. Να προσπαθήσουμε να αποφεύγουμε τον έλεγχο, το να δίνουμε εντολές και να κριτικάρουμε τους άλλους.
7. Να προσπαθήσουμε να ακολουθήσουμε τα συναισθήματά μας



V.Moulakakis

Το Μέλλον της Ευφυΐας

Το Μέλλον της Ευφυΐας
Καθώς η κατανόησή μας για την ανθρώπινη ευφυΐα θα εξελίσσεται, θα βλέπουμε και άλλους παράγοντες να υπεισέρχονται πλέον τους συναισθήματος. Το Ανατολίτικο μοντέλο του ψυχισμού είναι πολύ περισσότερο ολιστικό από το Δυτικό μοντέλο, το οποίο βασίζεται στον Καρτεσιανό δυαδισμό. Κατά τη φιλοσοφία της yoga, δεν υπάρχει πραγματικός διαχωρισμός μεταξύ του μυαλού και του σώματος, μεταξύ της συνείδησης και της ύλης, η συνείδηση είναι μία δίοδος που διαπερνά ολόκληρο το σώμα και επεκτείνεται πέρα από αυτό. Αυτή η συνείδηση θεωρείται ότι συγκεντρώνεται σε επτά (7) κέντρα του ψυχισμού, τα οποία έχουν την δική τους ευφυΐα και κυβερνούν διαφορετικές περιοχές της ύπαρξής μας. Πιστεύεται ότι τα κέντρα αυτά επικοινωνούν το ένα με το άλλο αντί απλώς να ελέγχονται από ένα απόλυτο μυαλό.
Πρόσφατες έρευνες επί της λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος έχουν δείξει ότι η καρδιά, από μόνη της, εκπέμπει βιοχημικά σήματα τα οποία επιδρούν στον εγκέφαλο, και ότι το ιερό οστούν στη βάση της σπονδυλικής στήλης (σ.τ.μ. - ή καλύτερα το Μουλαντάρα Τσάκρα που εδρεύει εκεί) είναι σαν ένας δεύτερος εγκέφαλος. Μέσω της ενοποιητικής δύναμης της Κουνταλίνι , ο γιόγκι μπορεί να βιώσει διαφορετικές πλευρές της ευφυΐας τις οποίες η επιστήμη ακόμα δεν έχει ανακαλύψει. Αρχικά τη σοφία του βασικού κέντρου, η οποία θεωρείται ότι προέρχεται από έναν σύνδεσμο με τη γη και την αρχή της Γαίας (η αναβίωση, κατά τον Rupert Sheldrake, της αρχαίας ιδέας ότι ο πλανήτης έχει την δική του ευφυΐα). Την καλλιτεχνική δημιουργικότητα του δεύτερου κέντρου, η οποία διατυπώνεται μέσα από τα λόγια του γλύπτη Rodin: "Υπάρχουν άγνωστες δυνάμεις μέσα στη φύση. Όταν παραδίδουμε ολοκληρωτικά τους εαυτούς μας σε αυτή, χωρίς ενδοιασμούς, οδηγεί τις δυνάμεις αυτές σ'εμάς. Μας δείχνει αυτές τις μορφές που τα παρατηρητικά μας μάτια δεν βλέπουν, που η ευφυΐα μας δεν κατανοεί, ούτε υποψιάζεται."
Τότε έρχεται εκείνη η εσωτερική ευφυΐα του στομαχικού κέντρου, η ΕΙ του καρδιακού κέντρου, η συλλογική και επικοινωνιακή ευφυΐα του φαρυγγικού κέντρου (τα πολλά κεφάλια είναι καλύτερα από ένα μόνο). Η νοημοσύνη και οπτική του μετωπικού κέντρου τείνει να υποθάλπεται από το εγώ μας και τα κοινωνικά πρότυπα. Μια σημαντική πλευρά της ευφυΐας είναι η ικανότητα να βλέπει τα πράγματα από τη θέση του άλλου και η ικανότητα να σκέφτεται πολύπλευρα. Η νοητική αλαζονεία περιορίζει την "όρασή" μας και προκαλεί μια δυσλειτουργική άγνοια. Ο φιλόσοφος Simone Veil είχε πει ότι "ο πραγματικά ευφυής δεν είναι τίποτα άλλο παρά η υπερφυσική αρετή της ταπεινοφροσύνης στο πεδίο της σκέψης". Τέλος, έχουμε την πιο ανέγγιχτη υπερσυνείδητη ευφυΐα του Sahasrara (κέντρου της κορυφής) όπου ο Εαυτός γίνεται συνειδητός στην καρδιά.
Έχει ειπωθεί ότι η επόμενη φάση της ανθρώπινης εξέλιξης θα βασισθεί στη μείωση του εγωιστικού ανταγωνισμού και στην αύξηση της συλλογικότητας, όχι υπό τη μορφή δεσποτισμού αλλά υπό τη μορφή μιας διευρυμένης αίσθησης του εαυτού μας. Ο ψυχαναλυτής Otto Rank προέβλεψε ότι "η δημιουργικότητα και ο μυστικισμός ...θα αποτελέσουν την ίδρυση ενός νέου ψυχολογικού ατόμου και μέσω αυτού (ή αυτής) θα επέλθει ο καινούριος πολιτισμός". Ο βαθμός συνεργασίας που θα απαιτηθεί στο μέλλον μπορεί να σημάνει ότι η ΕΙ και άλλες μορφές ευφυΐας, όπως η δημιουργικότητα και η αυτο-υπέρβαση, θα εκτιμώνται περισσότερο από την ευφυΐα που μετριέται από τα τεστ IQ. Μία ευφυΐα επικεντρωμένη στην καρδιά, είναι επικεντρωμένη στον Εαυτό και επομένως έχει μια υπεράνθρωπη και διαπροσωπική σύνδεση. Η επόμενη φάση της εξέλιξης, με τις τεράστιες προκλήσεις και το αυξανόμενο πλήθος πληροφοριών, θα απαιτεί μια "ολοκληρωμένη" ευφυΐα με πρόσβαση στο άπειρο.

"H ΕΞΥΠΝΗ ΚΑΡΔΙΑ"


"Είναι μόνο η καρδιά
που μπορεί να δει τα
αληθή, η ουσία δεν είναι
ορατή στο γυμνό μάτι"
Antoine de Saint-Exupery
Από τον Graham Brown
Στο τέλος του 20ου αιώνα παρατηρήθηκε μια απαράμιλλη έξαρση μελετών για τα συναισθήματα, το έως τότε ανεξερεύνητο πεδίο, επειδή ο ρόλος των συναισθημάτων στο νοητικό επίπεδο είχε υποτιμηθεί από την αναγωγική προσέγγιση της επιστήμης. Υπήρχε μια εποχή που το IQ θεωρούνταν ως ο βασικός συντελεστής επιτυχίας στη ζωή, αλλά κατά την τελευταία δεκαετία ο ψυχολόγος Daniel Goleman υποστήριζε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη, ή EI, είναι πιο σημαντική. Προσπαθεί να εξηγήσει γιατί τόσοι άνθρωποι με υψηλό IQ καταλήγουν να εργάζονται για ανθρώπους με μέτριο IQ και σχολιάζει ότι η απήχηση του βιβλίου του "Συναισθηματική Νοημοσύνη" μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι "επιβεβαιώνει την άποψη ότι οι άνθρωποι μπορούν να είναι έξυπνοι με κατά κάποιον τρόπο ανεξάρτητο από βαθμολογία IQ". Αυτή η δημοφιλής άποψη δεν αποτελεί απλώς μια περίπτωση μέσω της οποίας οι άνθρωποι που έχουν πάρει χαμηλή βαθμολογία στα τεστ μέτρησης IQ προσπαθούν να νιώσουν καλύτερα. Γίνεται αυξανόμενα εμφανές ότι τα τεστ δεν βαθμολογούν τις ικανότητες που μετρούν περισσότερο στη ζωή, αλλά εκτιμούν την ικανότητα να κάνεις το συγκεκριμένο τεστ. Οι κοινωνίες ορίζουν την ευφυΐα υπό το συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο: Για παράδειγμα, οι πρωτόγονες κοινωνίες εξαρτιόνταν από πρακτικά προσόντα και από την εφαρμογή αυτών, ενώ οι τεχνολογικές κοινωνίες απαιτούν ικανότητες αφηρημένης σκέψης μεταδιδόμενες μέσω της επίσημης εκπαίδευσης. Συνεπώς αυτό που ορίζεται ως ευφυΐα σε μια τεχνολογική κοινωνία αντικατοπτρίζει παράγοντες που εγγυώνται την επιτυχία στο σχολείο.
Διάσημοι επιστήμονες έχουν πει ότι οι ανακαλύψεις τους αποτελούν ,απλά, αποκαλύψεις των μυστικιστών του παρελθόντος. Ακόμα και ο αλαζονικά σκεπτόμενος Φρόυντ έγραψε, "όπου κι αν πάω , βρίσκω έναν ποιητή που έχει πάει εκεί πριν από εμένα". Οι ποιητές και οι μυστικιστές γνώριζαν από πάντα ότι η αληθινή ευφυΐα είναι μια ευλογία του μυαλού και της καρδιάς, της σκέψης και του αισθήματος. Και τώρα η ψυχολογία προχωρά προς έναν ορισμό του τι μπορεί να είναι η EI (Emotional Intelligence).
Ο Goleman ορίζει την ΕΙ με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπεριλαμβάνει αυτογνωσία, έλεγχο του παρορμητισμού, ζήλο και κινητοποίηση, εμπάθεια και κοινωνικές ικανότητες. Αυτά είναι τα προσόντα τα οποία ταυτοποιεί ως προϋποθέσεις για επιτυχία στην καριέρα και τις σχέσεις. Όμως ο όρος EI διατυπώθηκε επίσημα, για πρώτη φορά, το 1990 από τους ψυχολόγους Mayer και Salovey ως :
1) Να γνωρίζεις πώς νιώθεις, πώς νιώθουν οι άλλοι και τι πρέπει να κάνεις για αυτό.
2) Να γνωρίζεις τι σε κάνει να αισθάνεσαι καλά, τι σε κάνει να αισθάνεσαι άσχημα και πώς να πας από το "καλά" στο "άσχημα".
3) Η συναισθηματική αυτογνωσία, η ευαισθησία και οι διαχειριστικές ικανότητες που μας βοηθούν να μεγιστοποιήσουμε την μακροπρόθεσμη ευτυχία και επιβίωσή μας.
Πιο πρόσφατα ανανέωσαν τον ορισμό τους: "Η συναισθηματική νοημοσύνη περικλείει την ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι με ακρίβεια, να εκτιμάς και να εκφράζεις το συναίσθημα, την ικανότητα να αναδύεις και να γεννάς συναισθήματα όταν αυτά βοηθούν τη σκέψη, την ικανότητα να καταλαβαίνεις το συναίσθημα και την συναισθηματική γνώση, και την ικανότητα να ελέγχεις τα συναισθήματα ώστε να προωθείς τη συναισθηματική και διανοητική ανάπτυξη".
Συναισθηματική νοημοσύνη και Yoga
Έχει ειπωθεί ότι ο ορισμός του Goleman είναι μπερδεμένος επειδή έχει συμπεριλάβει μεταβλητές που θα μπορούσαν καλύτερα να ονομαστούν "στοιχεία της προσωπικότητας" παρά στοιχεία της ΕΙ και ότι τα συμπεριλαμβανόμενα τμήματα αντικατοπτρίζουν προσωπικές προκαταλήψεις και ενδιαφέροντα τα οποία περικλείουν συγκέντρωση και ανατολική φιλοσοφία. Το βιβλίο του Goleman, όμως, περιέχει πολύ λίγες αναφορές σε αυτά τα θέματα και, λαμβάνοντας κανείς υπόψη την αποτυχία της δυτικής επιστήμης να κατανοήσει τις διεργασίες της μεταφυσικής, θα άξιζε να δει κανείς το θέμα της ΕΙ υπό την οπτική της Yoga.
Η παράδοση της yoga της Ινδίας, που αναμφισβήτητα έχει επηρεάσει ολόκληρη την Ανατολή μέσα από την απορρόφησή της στον Βουδισμό, υποθέτει την ύπαρξη τριών nadis ή καναλιών ενέργειας στο "αιθερικό σώμα" του ανθρώπινου όντος. Το δεξί κανάλι (ηλιακή, yang ενέργεια) περιέχει τις ικανότητες που κοινώς κατηγοριοποιούνται στη Δύση ως λογική σκέψη ή ευφυϊα, ή προσαρμογή στο εξωτερικό κόσμο. Το αριστερό κανάλι (σεληνιακή, yin ενέργεια) περιέχει το συναισθηματικό μισό της ύπαρξής μας και ασχολείται με εσωτερικά ζητήματα. Το κεντρικό κανάλι έχει την ικανότητα της πνευματικής εξέλιξης. Επομένως, σε όρους των τριών καναλιών (nadis) και των τριών ποιοτήτων που περικλείονται (gunas), η λέξη "συναισθηματική νοημοσύνη" εμφανίζεται ως ένας συνδυασμός ή ισορροπία των αριστερών και δεξιών καναλιών, κάτι που είναι και ο σκοπός όλων των τεχνικών της yoga. Έτσι, η yoga/συγκέντρωση θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως μια πρακτική που στοχεύει στην ανάπτυξη της EI.
Στην ινδουιστική παράδοση, η θεϊκή διάνοια που κυβερνά το κεντρικό κανάλι, όπου παρουσιάζεται αυτή η διακριτή ισορροπία μεταξύ αριστερού και δεξιού , είναι η Mahalakshmi, η θεά που είναι γνωστή ως δότης ευφυΐας και κύριος του ανθρώπινου μυαλού. Η δύναμη Mahalakshmi θεωρείται ως κάτι περισσότερο από απλή ισορροπία μεταξύ συναισθήματος και λογικής, μια σχέση όχι του τύπου 1+1=2, αλλά του τύπου 1+1=1000 ή και περισσότερο.
Το πραγματικό νόημα της Γιόγκα είναι η διαδικασία της Αυτο-αντίληψης (όπου ο Εαυτός με κεφαλαίο "ε", αναφέρεται σε μία υπερ-προσωπική έννοια του εαυτού). Ο Goleman θεωρεί την αυτογνωσία ως την πιο σημαντική πτυχή της ΕΙ, επειδή επιτρέπει τον αυτοέλεγχο. Όταν αυτή η αυτογνωσία γίνει Αυτο-γνωσία, τότε αυτόματα οδηγεί στη γνήσια εμπάθεια με το να βλέπει κανείς τον Εαυτό στους άλλους.
Ίσως η ΕΙ θα μπορούσε να γίνει κατανοητή ως η ποιότητα του αόριστου Εαυτού, του πέρα από το εγώ (το μικρό εγώ / εαυτό με μικρό 'ε') και πέρα από το υπερ-εγώ (συνθήκες, συνήθειες) και όχι μόνο ως το αντίβαρο για το IQ. Το αριστερό ημισφαίριο, (το οποίο ελέγχει τη δεξιά πλευρά του σώματος), πιστοποιείται με τη λογική αντίληψη, ενώ το δεξί ημισφαίριο, (που συνδέεται με την αριστερή πλευρά του σώματος), θεωρείται ως η περιοχή τη διαίσθησης. Όμως, η ΕΙ δεν είναι ακριβώς το αντίθετο του IQ και δεν θα έπρεπε να θεωρείται ως μια αμιγώς δεξιού ημισφαιρίου ποιότητα. Μερικοί άνθρωποι έχουν αρκετή και από τις δύο μορφές ευφυΐας, ενώ μερικοί έχουν λίγη από τη κάθε μία. Οι ερευνητές προσπαθούν να κατανοήσουν πως η ΕΙ και το IQ είναι συμπληρωματικά. Η συναισθηματική ζωή αναπτύσσεται σε μία περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται το "μεταιχμιακό σύστημα" (limbic system) και πιο συγκεκριμένα στον "αμυγδαλοειδή πυρήνα" του. Η μεταιχμιακή περιοχή είναι εκείνη μέσω της οποία βιώνουμε χαρά πέρα από το δυαδισμό της ευτυχίας και της δυστυχίας, μία ευφυΐα πέρα από το "ανοιγόκλεισμα" του εγώ και των συνθηκών. Αυτό είναι το Sahasrara ή το έβδομο κέντρο της συνείδησης.

Στρατηγικές για να διευκολύνουμε το έργο μας όταν εκφράζουμε τη συναισθηματική αγωγή

Στη σύγχρονη εποχή τα παιδιά βιώνουν ένα αίσθημα κενού και ματαίωσης ενώ αδυνατούν να δημιουργήσουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Ως εκ τούτου προκύπτει σε μεγάλο βαθμό η ανάγκη για συναισθηματική στήριξη και εκπαίδευση των παιδιών προκειμένου να αναγνωρίσουν τις ανάγκες αλλά και τις ικανότητές τους. Στο πλαίσιο αυτό οι γονείς και το σχολείο, μέσα σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ζεστασιάς και ασφάλειας βοηθούν τα παιδιά να μαθαίνουν να εκτιμούν τον εαυτό τους και τους άλλους. Οι εκπαιδευτικές τους εμπειρίες δεν αφορούν μόνο σε γνωστικά πεδία, αλλά ανοίγουν το δρόμο για την ανάπτυξη της συναισθηματικής τους νοημοσύνης. Δίνεται η δυνατότητα γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές να συναντηθούν με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο και να αναπτύξουν σχέσεις εμπιστοσύνης.
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα της αντίληψης του εαυτού μας, αλλά και των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Είναι η ενσυναίσθηση, η κοινωνικότητα, η ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων αλλά και υγιής μαχητικότητα. Όχι όμως και η συνεχής επιθυμία να αρέσουμε στους όλους. Βάζουμε όρια στον εαυτό μας και στους συνανθρώπους μας και κρίνουμε θετικά αντί να δεχόμαστε τους άλλους όπως είναι. Αντιμετωπίζουμε ειρηνικά τις συγκρούσεις και σε πνεύμα συνεργασίας, αποδοχής και σεβασμού τόσο της προσωπικότητας όσο και των ιδιαιτεροτήτων των άλλων. Μάλιστα οι συναισθηματικές μας αλληλεπιδράσεις ξεκινούν στο οικογενειακό και συνεχίζονται στο σχολικό περιβάλλον, μέσα στα ευρύτερα χωροχρονικά όρια του κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου όπου εντάσσονται.
Οι βασικές κατηγορίες συναισθηματικής νοημοσύνης είναι
Αυτοεπίγνωση : αναγνωρίζω τα συναισθήματα μου και τα ονομάζω.
Διαχείριση συναισθημάτων: αναγνωρίζω το θυμό, το άγχος, το φόβο και προσπαθώ ουσιαστικά να ηρεμήσω τον εαυτό μου όταν διαταράσσεται.
Ενσυναίσθηση: κατανοώ τα συναισθήματα των άλλων, βάζοντας στην θέση τους τον εαυτό μου.
Επικοινωνία: αναπτύσσω ποιοτικές και κοινωνικές αλληλεπιδραστικές σχέσεις με τους άλλους.
Συνεργασία: αναγνωρίζω την αξία της συμβολής των άλλων και ενθαρρύνω τη συμμετοχή τους σε ότι σκέφτομαι, αισθάνομαι ή θέλω να κάνω και να πω.
Επίλυση συγκρούσεων: χρησιμοποιώ τις συναισθηματικές δεξιότητες για την αντιμετώπιση τους και την ειρηνική επίλυσή τους.
Τη συναισθηματική νοημοσύνη τη μαθαίνουμε σε αντίθεση με την νοημοσύνη που τη διαθέτουμε. Ιδιαιτέρα στην περίπτωση των παιδιών, το να βρουν τη θέση τους στον κοινωνικό τους περίγυρο, να οριοθετήσουν το ρόλο τους στις κοινωνικές σχέσεις και να είναι αποδεκτά από τους συνομηλίκους τους, είναι το ίδιο σημαντικό όσο και η επιτυχής σχολική επίδοση ή η υγιής συμπεριφορά στη διάρκεια της σχολικής ζωής.
Ένα παιδί με συναισθηματική νοημοσύνη καταφέρνει να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα συναισθήματά του, ηρεμεί μόνο του και διατηρεί τις ισορροπίες του, είναι κοινωνικό και δημιουργεί δυνατές και σταθερές φιλίες, αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και υπευθυνότητα, έχοντας ουσιαστικά ψυχική υγεία που θα το αποτρέπει μελλοντικά από τη βίαιη σχολική ή εξωσχολική συμπεριφορά.
Η ευαισθητοποιημένη ανταπόκριση των γονέων και των εκπαιδευτικών στα μηνύματα των παιδιών αποτελούν σημαντικές παραμέτρους της παρεχόμενης εκπαίδευσης και συνδέεται με τα καλύτερα αποτελέσματα ως προς τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών αλλά και ως προς τη σχολική προσαρμογή και τη σχολική επίδοση.
Οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο και η οικογένεια έχουν τη δυνατότητα, αλλά και την υποχρέωση να ενθαρρύνουν και να στηρίζουν το παιδί σε όλες τις πτυχές της καθημερινής του ζωής. Όταν ο μαθητής βιώνει συχνά την επιβράβευση, μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του, αρχίζει να πιστεύει στις δυνάμεις και στις ικανότητές του. Αποκτά την αυτοεκτίμηση και την ικανότητα δράσης. Τονίζουμε πως όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη την αγάπη και την αποδοχή από τους γονείς και τους δασκάλους τους. Χρειάζονται το δικό τους «έπαινο» για να γίνονται καλύτεροι άνθρωποι. Ακόμα και αν αποτύχουν σε κάτι, ως γονείς και δάσκαλοι, αναγνωρίζουμε την προσπάθειά τους και τα ενισχύουμε θετικά, ώστε να επιμείνουν και να τα καταφέρουν. Τα βοηθάμε να αποκτήσουν θάρρος και να παίρνουν πρωτοβουλίες, χωρίς να στεναχωριούνται και να αγχώνονται για το αποτέλεσμα (Gottman, 1997).
Είναι σημαντικό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εξασκηθούν οι ίδιοι και να διδάξουν στα παιδιά τους τον τομέα των συναισθημάτων. Η «συναισθηματική αγωγή» όπως αποκαλείται η εκπαίδευση στην έκφραση και στο χειρισμό των συναισθημάτων, στηρίζεται στη συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων και διαπλάθει συναισθηματικά ευφυή άτομα.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί που εφαρμόζουν τη συναισθηματική αγωγή στα παιδιά τους πρέπει να ακολουθούν τα παρακάτω στάδια:
Έχουν επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων και των συναισθημάτων των παιδιών τους.
Βλέπουν τα συναισθήματα των παιδιών τους ως μια ευκαιρία για να εξοικειωθούν μαζί τους, να συζητήσουν και να τους διδάξουν τρόπους χειρισμού των συναισθημάτων τους και εξεύρεσης λύσεων.
Ακούν προσεκτικά τα συναισθήματα, δείχνουν ενσυναίσθηση και αναγνωρίζουν τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν τα παιδιά.
Βοηθούν τα παιδιά να λεκτικοποιήσουν τα συναισθήματα τους.
Θέτουν όρια στην ανάρμοστη συμπεριφορά των παιδιών και προσπαθούν από κοινού να βρουν τρόπους επίλυσης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν.
Έρευνες σε οικογένειες που εφαρμόζουν τη συναισθηματική αγωγή έχουν δείξει ότι τα παιδιά αυτών των οικογενειών μαθαίνουν να εμπιστεύονται τα συναισθήματα τους, να τα χειρίζονται καθώς και να λύνουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Επίσης αποκτούν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, έχουν καλύτερες σχολικές αποδόσεις, λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς, αναπτύσσουν καλές σχέσεις με τους συνομηλίκους και είναι σε θέση να ξεπεράσουν πιο εύκολα εμπειρίες που τους προκαλούν άγχος.
Η συναισθηματική αγωγή αποδέχεται όλα τα συναισθήματα όχι όμως όλες τις συμπεριφορές. Η θέσπιση ορίων από τους ενήλικες που εφαρμόζουν συναισθηματική αγωγή εστιάζεται όχι μόνο στη μη αποδοχή καταστροφικών τρόπων εκδήλωσης συμπεριφοράς αλλά και στη διδασκαλία εξεύρεσης εναλλακτικών τρόπων έκφρασης των αρνητικών συναισθημάτων τους.
Στρατηγικές για να διευκολύνουμε το έργο μας όταν εκφράζουμε τη συναισθηματική αγωγή
· Αποφεύγουμε τις επικρίσεις, τα υποτιμητικά σχόλια και τους χλευασμούς.
· Χρησιμοποιούμε τον έπαινο και βοηθάμε το παιδί με σταδιακά βήματα
· Μαθαίνουμε πληροφορίες από το ίδιο το παιδί για τη ζωή του.
· Παραλληλίζουμε τις εμπειρίες των παιδιών μας με αντίστοιχες εμπειρίες των ενηλίκων.
· Δεν προσπαθούμε να δώσουμε συμβουλές, νουθεσίες και να προτείνουμε λύσεις
· Οι δικές μας λύσεις δεν εφαρμόζονται πάντα στα προβλήματα των παιδιών.
· Ακούμε τα αιτήματα του παιδιού.
· Νε είμαστε ειλικρινής με το παιδί μας.
· Δίνουμε χρόνο στο παιδί μας όταν δε θέλει να μιλήσει.
Ρίντου Ελένη
Ψυχολόγος